Nhận diện về pháp nhân pháp nhân thương mại và pháp nhân Phi thương mại

Theo quy định tại khoản 1 Điều 74 Bộ Luật Dân sự (BLDS) năm 2015 quy định một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau:

Được thành lập theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan;
Có cơ cấu tổ chức theo quy định tại Điều 83 của Bộ luật này;
Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình;
Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.

Tại Điều 75 BLDS năm 2015 khái niệm Pháp nhân thương mại được quy định cụ thể như sau:

Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên;
Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác;
Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt Pháp nhân thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, Luật doanh nghiệp và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Như vậy, trước khi trở thành một pháp nhân thương mại, thì tổ chức đó phải đảm bảo điều kiện là một pháp nhân (thành lập, có cơ cấu tổ chức, tài sản, quan hệ pháp luật) và phải đảm bảo mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận.

Ngoài Pháp nhân thương mại còn có Pháp nhân Phi thương mại được quy định tại Điều 76 BLDS năm 2015, cụ thể như sau:

Pháp nhân Phi thương mại là pháp nhân không có mục tiêu chính tìm kiếm lợi nhuận; nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên.
Pháp nhân Phi thương mại bao gồm: Cơ quan nhà nước, Đơn vị vũ trang nhân dân, Tổ chức chính trị, Tổ chức chính trị - xã hội, Tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, Tổ chức xã hội, Tổ chức xã hội - nghề nghiệp, Quỹ xã hội, Quỹ từ thiện, Doanh nghiệp xã hội và các Tổ chức Phi thương mại khác.
Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt Pháp nhân Phi thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, các Luật về tổ chức bộ máy nhà nước và quy định khác của Pháp luật có liên quan.

*  Một số lưu ý:

Pháp nhân thương mại phải là Doanh nghiệp hoặc các Tổ chức kinh tế khác (trừ Doanh nghiệp tư nhân: Vì Doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân, bởi Doanh nghiệp tư nhân chưa đáp ứng đủ các điều kiện: có tài sản độc lập với tổ chức, cá nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó được quy định tại khoản 1 Điều 183 Luật Doanh nghiệp năm 2014: “Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp”. Đồng thời “Chủ doanh nghiệp tư nhân là nguyên đơn, bị đơn hoặc người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan trước Trọng tài hoặc Tòa án trong các tranh chấp liên quan đến doanh nghiệp” được quy định tại khoản 3 Điều 185 Luật Doanh nghiệp năm 2014.

Theo quy định tại khoản 7 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2014: “Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh”. Trước đây theo quy định của Luật Thương mại năm 2005 có quy định về: “Thương nhân” và “Hoạt động thương mại”. Theo đó tại khoản 1, khoản 2, khoản 3 Điều 6 Luật Thương mại năm 2005 quy định: “Thương nhân bao gồm tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên và có đăng ký kinh doanh. Thương nhân có quyền hoạt động thương mại trong các ngành nghề tại các địa bàn, dưới các hình thức và theo các phương thức mà pháp luật không cấm. Quyền hoạt động thương mại hợp pháp của thương nhân được Nhà nước bảo hộ”. Mặt khác theo quy định tại khoản 1 điều 3 Luật Thương mại năm 2005 quy định “Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lời, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lời khác”.

Tóm lại: Để trở thành Pháp nhân thương mại và Pháp nhân Phi thương mại trước hết phải là một pháp nhân. Trong đó: Pháp nhân thương mại có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận đó được chia cho các thành viên. Ngược lại Pháp nhân Phi thương mại không đặt ra mục tiêu này và nếu có lợi nhuận thì pháp nhân Phi thương mại cũng không được chia cho các thành viên. Pháp nhân Phi thương mại hoạt động nhằm mục đích lợi ích cộng đồng, mục đích chính là không phải kinh doanh cũng không phải vì kiếm lợi nhuận cho cá nhân hay tổ chức nào./.